Herken je wel eens dat je:
- een opmerking maakt tegen een ander waarbij je je in feite verheft boven die ander;
- je weleens de ondergeschikte voelt of reactieve taal gebruikt zoals: ”het is ook zo druk”;
- ongevraagd oplossingen voor anderen bedenkt en daarmee de verantwoordelijkheid op jouw schouders neemt.
Dit zijn voorbeelden van gedrag die corresponderen met de rollen van slachtoffer, aanklager en redder. Zonder het te beseffen, raak je verstrikt in de dynamiek van de 'dramadriehoek'. Dit is een veelvoorkomend scenario: het gebeurt dagelijks en er ontstaat ongelijkheid in relaties. Terwijl de ene persoon hard werkt, leunt de andere achterover.
De dramadriehoek
De dramadriehoek is een model dat de dynamiek van ongezonde relaties en interacties illustreert.
Het bestaat uit drie rollen:
- het Slachtoffer voelt zich machteloos en hulpeloos
- de Aanklager bekritiseert en beschuldigt anderen
- de Redder probeert anderen te redden maar kan zichtzelf daarbij verwaarlozen
Deze rollen kunnen leiden tot negatieve patronen van communicatie en gedrag, waardoor het belangrijk is om deze dynamiek te herkennen en te doorbreken voor gezondere interacties.
Welke drama’s creëer jij allemaal?
Laten we eens kijken naar een voorbeeld waarin slachtoffer-, aanklager- en reddergedrag voorkomt.
Arnold ontvangt een verzoek van zijn leidinggevende Peter op het werk. Peter vraagt Arnold om aan te geven wanneer hij zijn deeltaak in de komende dagen zal afronden. Arnold reageert dat alles tegenzit en dat het hem teveel wordt. Peter schiet in zijn Redder en suggereert: "Waarom doe je niet eerst even deze klus en daarna het volgende?" Plotseling schakelt Arnold over naar de aanklagersrol en zegt: "Waarom mis ik altijd begrip bij jou?" De leidinggevende belandt in de slachtofferrol en roept uit: "Ik weet echt niet hoe ik jou moet bereiken." Dit is een snelle interactie die zich afspeelt in enkele seconden, waarbij twee personen van rol kunnen wisselen binnen de dynamiek van de beruchte driehoek.
Herken jij de rol al die jij het ‘liefst’ aanneemt?
Hieronder de rollen verder belicht.
Slachtoffers
Je voelt je slachtoffer van alles om je heen. Je spreekt vaak in termen van: 'ja maar', 'ik ben nou eenmaal zo', 'ik heb het nou eenmaal druk', 'ik kan er toch ook niets aan doen' etc.
Slachtoffers klagen graag en voelen zich vaak minder dan anderen.
Basishouding:
ik ben niet oké (-) – jij bent oké (+)
Kern:
Niet handelen (niet kunnen, niet willen, niet durven)
Kenmerken:
- Geen eigen verantwoordelijkheid nemen
- Heeft een afhankelijke positie
- Legt de schuld bij anderen en buiten zichzelf
- Wek medelijden op, wil zielig zijn
- Wacht tot anderen in actie komen
- Maakt soms misbuik van de situatie
- Speelt soms de rol van aanklager naar de redder, dat versterkt de band van afhankelijkheid
- Ontvangt graag negatieve aandacht van de Aanklager, dat is aandacht
- Maakt soms gebruik van zijn rol om te manipuleren
- Laat anderen voor hem werken en denken
- Gebruikt de Aanklager ter bevestiging dat de wereld, anderen of het systeem slecht is
Aanklagers
Je valt een ander graag verbaal aan met woorden en zinnen als; ‘wat ben je toch vergeetachtig’, ‘aan jou heb ik ook niets’, ‘ik irriteer me enorm aan jou’, ‘kun je niet eens stoppen met dat gezeur’ etc.
Aanklagers vallen anderen aan, weten het altijd beter en plaatsen zichzelf vaak boven de ander.
Basishouding:
ik ben oké (+) – jij bent niet oké (-)
Kern:
Handelen uit eigen belang (om jezelf goed te kunnen voelen)
Kenmerken:
- De ander bestraffen, beschuldigen
- Wraak, revanche nemen op de ander
- Heeft een kritische kijk op anderen
- Een dominante houding naar redder en slachtoffer
- Zoekt de schuld buiten zichzelf
- Heeft een machtsgevoel
- De ander tot slachtoffer maken
- De ander terechtwijzen
- Is blij met zichzelf, boos naar anderen en verhult zijn bang zijn
- Wil bevestiging
- Zoekt de rol van aanklager wellicht vanuit onzekerheid
Redders
Je helpt anderen te veel en te graag en je neemt verantwoordelijkheden op je die niet bij jou horen. Je lost te graag problemen van collega’s op, vindt het moeilijk om te delegeren en houdt erg van harmonie.
Redders gaan niet graag conflicten aan.
Basishouding:
ik ben oké (+) – jij bent niet oké (-)
Kern:
Handelen om de ander te helpen (om jezelf goed te kunnen voelen)
Kenmerken:
- Wil bevestiging van zichzelf
- Meer doen dan nodig is
- Andermans problemen oplossen
- Dingen (ongewild) tóch doen
- Vindt de ander zielig
- Krijgt soms voldoening uit het redden
- Houdt de ander klein om zelf te kunnen groeien
- Geeft een machtsgevoel tegenover het slachtoffer
- Kan zelf slachtoffer worden door al het redden en overnemen van taken
- Spant soms samen met het slachtoffer tegen de aanklager en wordt daarmee zelf aanklager
- Vindt zichzelf soms ook slachtoffer door het altijd klaarstaan als er onvoldoende voldoening of beloning is.
- Wordt ook aanklager wanneer er onvoldoende bevrediging komt uit de rol van de redder
Drie belangrijke lessen om dit patroon te doorbreken:
- Leer de nuance te zien 🤓
De kunst is om de nuance van de rollen in je werk/leven te gaan zien. Dit kan alleen als je heel eerlijk naar jezelf kijkt en ziet dat je elke dag vele malen in de dramadriehoek zit. Waar gaat deze nuance over? Over bijvoorbeeld de intonatie van hoe je de dingen zegt. Iemand op je werk komt te laat in een meeting en jij roept: “Al weer te laat?” Voel je de aanklagersrol? Een ander voorbeeld; klagen over het inferieure werk van je collega en er verder niets mee doen of roddelen bij het koffiezetapparaat over anderen (in plaats van het lef te hebben de persoon in kwestie aan te spreken). - Hoe te stoppen met de dramadriehoek? 🧭
Pas als je ziet wat je werkelijk aan het creëren bent kun je uit de dramadriehoek stappen en verantwoordelijkheid nemen voor je gedrag. Door afstand te nemen en uit te zoomen van lastige situaties kun je het patroon herkennen. - Hier zit jouw winst 💪
Patronen zijn er niet voor niks. Waarom stoppen? De rollen zorgen ervoor dat je onvoldoende effectief bent. Je bent niet wie je werkelijk wilt zijn, je richt ‘schade’ aan anderen of jezelf aan. Is dat wat je wilt?
In de dramadriehoek spelen de volgende principes:
- Er is sprake van ongelijkwaardigheid. In elke rol voel jij je beter of minder dan de ander.
- Je neemt geen verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag; als aanklager en slachtoffer schuif je de schuld op een ander af.
Als redder lukt het niet om je problemen daar te laten waar ze horen. - Het gedrag is altijd onbewust.
Succes met het herkennen van je rol. Dat is stap één.
De volgende stap is om uit je drama te blijven.
Binnenkort volgt deel twee van dit tweeluik: hoe blijf je uit deze driehoek.
Stay tuned! 👀
⬇️ Download HIER de infographic van de drie rollen uit de dramadriehoek.
Heb je interesse in dit onderwerp?😃
Omdat dit een veelgevraagd thema is in onze praktijk, bieden we de tweedaagse training 'Professioneel afgrenzen en zelfverzekerder worden' aan voor iedereen die wil leren hoe je 'nee' kunt zeggen zonder relaties te schaden. 🌟Ontdek HIER hoe de training eruit ziet of gelijk aanmelden.
