Scherp als Socrates: twee dagen kritisch denken in de praktijk

Afgelopen week sloten wij dag twee af van onze tweedaagse training Scherp als Socrates. Een intensief, liefdevol én ontregelend programma over kritisch denken en Socratische vaardigheden, speciaal ontwikkeld voor gemeenteprofessionals en beleidsadviseurs.

Met acht betrokken deelnemers hebben we gewerkt aan perspectivistische lenigheid: het vermogen om flexibel te bewegen tussen aannames, veronderstellingen en feiten. In verschillende Socratische oefeningen, zoals de kracht van stilte, ontdekten we hoe ‘leeg luisteren’ ruimte kan scheppen voor nieuwe inzichten. Oordeelloos vragen stellen bleek een sleutel om gesprekken te verdiepen en elkaar echt te begrijpen.

Een bijzondere oefening was het sceptisch omdraaien, waarbij deelnemers een eigen stevig verdedigd standpunt juist gingen ondergraven door actief tegenargumenten te verzamelen. Dit leverde waardevolle reflecties op over hoe snel en ongemerkt we in onze eigen mentale loopgraven terechtkomen.

Daarnaast oefenden we met Socratische bevraging: het onderzoeken van aannames, het analyseren van argumenten en het uitdagen van vanzelfsprekendheden. Modellen zoals de Ladder of Inference, het R.E.D.-model en de dertien alledaagse denkfouten (zoals de Abilene Paradox) kwamen aan bod. Ook de inzichten van Daniel Kahneman over system 1-denken vormden een belangrijk onderdeel.

Als afsluiter analyseerden we samen een iconische scène uit de film 12 Angry Men. Deelnemers benoemden de drogredenen en biases die daarin zichtbaar werden, en zagen hoe de hoofdpersoon met een Socratische houding en scherpe vragen in plaats van oordelen het verschil wist te maken.

Deze twee dagen waren gevuld met scherpe gesprekken, kwetsbare inzichten en veel nieuwsgierigheid. We zagen hoe kritisch denken niet alleen een professionele vaardigheid is, maar ook een manier om meer ruimte, mildheid en helderheid te brengen in ons dagelijks leven en werk.

In een tijd van informatie-overload, polarisatie en digitale bubbels geloven wij dat deze vaardigheden relevanter zijn dan ooit.

Benieuwd hoe Scherp als Socrates jou en jouw organisatie kan helpen om scherper te denken, beter te luisteren en krachtiger te handelen? We vertellen je graag meer.